NET TÜRK TV
Nobel ödüllü moleküler biyolog Venki Ramakrishnan ölümsüzlük hayaline yönelik çabaları ve şimdiye dek yapılan önemli uzun yaşam araştırmalarını ‘Neden ölüyoruz?’ kitabında bir araya getirdi.
Daha uzun ve sağlıklı yaşamak insanoğlunun en büyük hayallerinden biri. Sadece son on yılda, yaşlanmayla ilgili 300 binden fazla bilimsel makale yayınlandı. Milyarlarca dolar yatırım yapılan 700’den fazla startup şirketi yaşlanmanın nedenleriyle mücadele etmek için ortaya çıktı. Umut vaat eden girişimlerden bazıları düşük kalorili bir diyetin etkisini taklit eden bileşikler arıyor; diğerleri iltihaplanmaya neden olan ve yaşlanmış hücreler olarak adlandırılan hücreleri yok etmek için çalışıyor, başkaları ise hücreleri önceki sağlıklı durumlarına geri götürmek için yeniden programlamaya çalışıyor.
Nobel ödüllü bilim insanı Venki Ramakrishnan yeni kitabı “Neden Ölüyoruz: Yaşlanmanın Yeni Bilimi ve Ölümsüzlük Arayışı”nda yaşlanmayla ilgili son bilimsel verileri araştırıyor ve modern ölümsüzlük arayışımızda gerçeği kurgudan ayırmak için yaklaşık 30 milyar dolarlık uzun yaşam endüstrisini inceliyor.
Ramakrishnan’a göre halk sağlığı ve tıp alanındaki gelişmeler sayesinde son yüz yılda ortalama yaşam süremiz iki katına çıktı. Yüz elli yıl önce, yaklaşık 40 yaşına kadar yaşamayı bekleyebilirdiniz. Bugün ise ortalama yaşam süresi yaklaşık 80. Ama hala ölmek konusunda takıntılıyız. 150 yaşına kadar yaşasaydık, neden 200 ya da 300 yaşına kadar yaşamadığımız konusunda endişeleniyor olurduk. Bu heves hiç bitecek gibi görünmüyor.
Kaplumbağa neden 170 yıl yaşıyor?
Yaşam süremizin doğal bir sınırı var, ancak bir gün bunu aşmamız mümkün olabilir. Şimdiye dek tarihte en uzun yaşayan insan olan Jeanne Calment 122 yaşına kadar yaşadı, ancak ölümünden bu yana geçen 25 yıl içinde 120 yaşını geçen başka kimse olmadı. Tıptaki ilerlemeler nedeniyle asırlık insanların sayısı her geçen yıl artıyor olsa da, 110 yaşını geçenlerin sayısı artmıyor. Yaklaşık 120 yıl doğal ömrümüzün sınırı gibi görünüyor.
Köpekbalıkları ve balinalar, bazıları birkaç yüz yıl yaşayabilir. Dev bir kaplumbağa 170 küsur yıl yaşarken, diğer uçta bir gün yaşayan bir mayıs sineği ve iki yıl yaşayan bir fare var ama aynı büyüklükteki bir yarasa 40 yıl yaşayabiliyor. Hepimizin aynı malzemeden yapıldığı ama farklı şekilde yaşlandığımız fikri, bu konuda bir şeyler yapabileceğimizi gösteriyor ve bu da yaşlanmanın temelini anlamayı gerektiriyor. Hidra veya bir denizanası türü gibi bazı hayvanlar yaşlanmayı yavaşlatmanın ve hatta tersine çevirmenin yollarını bulmuş gibi görünüyor.
Uzun yaşamın etik sorunları
Yaşlanmayı önleme alanındaki gelişmeler henüz erken aşamalarında olsa da büyük umut vaat ediyor ve insanların çok daha uzun yaşayabileceği bir geleceğe doğru daha fazla adım atmaya devam edeceğiz. Ramakrishnan bunun, o gün gelmeden önce çözmemiz gereken bir dizi etik soruyu gündeme getirdiğini anlatıyor:
Tıpkı yapay zekada olduğu gibi, bunun da öngörülemeyen sosyal sonuçları olacak, yani herkes 100 yaşına kadar yaşasaydı ya da herkes 120’den fazla yaşasaydı, bir şekilde bu engeli aşarlarsa ne olurdu? Bu da çok farklı bir topluma yol açacaktır. Ne tür bir toplum istediğimizi ve bunun nasıl sonuçlanacağını düşünmemiz gerekiyor. Diğeri ise halihazırda büyük bir sosyal eşitsizliğe sahip olmamız. En zengin %10’luk kesim en yoksul %10’luk kesimden on yıl, bazen yirmi yıl daha fazla yaşıyor.
Çok sofistike yaşam uzatma önlemlerimiz ya da yaşlanmayı geciktirici önlemlerimiz olduğunda, bunlardan kim faydalanacak? Eğer bunları sadece zengin insanlar alırsa, eşitsizliği daha da arttırırsınız. Bu yüzden sosyal olarak bu gelişmeleri herkese nasıl ulaştırabileceğimizi düşünmemiz gerektiğini düşünüyorum.
Sadece duş almak bile 10 bin DNA değişikliğine sebep oluyor
Tek bir gün boyunca, her bir hücremizdeki DNA’da 100 bin değişiklik meydana gelir. Aslında sadece suya maruz kalmak bile 10 bin değişikliğe neden olabilir. Ramakrishnan bu durumu şu benzetmeyle anlatıyor: DNA’nın unsurlarından bazıları değişecek, diğerleri çıkarılacak ve bazen DNA bozulacak, böylece uzun bir cümleniz varmış gibi olacak ve sonra cümle aniden bozulacak ve nasıl bittiğini bilemeyeceksiniz ve cümlenin geri kalanının nerede olduğunu bulamayacaksınız. Yaşlandıkça, bu hatalar birikir ve bu da yanlış protein üretimine sebep olur. Bu proteinlerde hatalar vardır ya yanlış zamanda üretilmişlerdir ya yanlış miktarlarda üretilmişlerdir ya da olması gereken zamanda parçalanmamışlardır. Böylece hepsi birlikte çalışmak zorunda olan bu proteinler orkestrası yavaş yavaş bozulur. Böylece uyumsuz ve işlevsiz bir orkestra ortaya çıkar. Eğer DNA hasarınız varsa en büyük risklerden biri kanserdir. Vücudunuzda bir trilyondan fazla hücre var. Bunlardan birkaç milyonu ölürse, bunu fark etmezsiniz bile. Aslında her zaman ölürler. Ama bu hücrelerden biri kansere dönüşürse, bu sizi öldürebilir.
Ailesi uzun yaşayan şanslı mı?
Ebeveynlerin ve çocuklarının yaşları arasında bir korelasyon var, ancak bu mükemmel değil. Danimarkalı 2 bin 700 ikiz üzerinde yapılan bir çalışma, kalıtsallığın - uzun ömürlülüğümüzün ne kadarının genlerimize bağlı olduğu - yaşam süresinin yalnızca yaklaşık yüzde 25’ini oluşturduğunu gösterdi. Yine de araştırmacılar, tek bir gendeki mutasyonun belirli bir solucan türünün ömrünü iki katına çıkarabildiğini buldu. Açıkça görülüyor ki genetik bir bileşen var, ancak etkileri ve sonuçları karmaşık.
Kanserle mücadele eden bağışıklık bizi yaşlandırıyor
Nobelli bilim insanı yaşlanma-kanser arasındaki ‘karmaşık’ olarak tanımladığı ilişkiyi şöyle anlatıyor: Aynı genler zaman içinde farklı etkilere sahip olabilir, gençken büyümemize yardımcı olurken yaşlandığımızda bunama ve kanser riskini artırabilir. Kanser riskimiz yaşla birlikte artar çünkü DNA’mızda ve genomumuzda bazen kansere yol açan gen arızalarına neden olan kusurlar biriktiririz. Ancak yaşamın erken dönemlerinde kanserden kaçınmak için tasarlanmış gibi görünen hücresel onarım sistemlerimizin çoğu daha sonra yaşlanmaya da neden olur. Örneğin, hücreler DNA’mızda kromozomların kansere yol açabilecek anormal şekilde birleşmesine izin verebilecek kırılmaları algılayabilir. Bunu önlemek için bir hücre ya kendini öldürür ya da artık bölünemeyeceği bir duruma girer. Yaşlanan hücrelerin birikmesi yaşlanma nedenlerinden biri. (GazeteOksijen)
www.netturk.com.tr
